Nigeriaanse toestanden. Reis door het meest corrupte land van Afrika was in 2005 mijn eerste echte boek. Ik schreef ooit een beknopt informatief boekje over Nigeria voor het Tropeninstituut in Amsterdam, maar dat was meer een uitgebreide folder. Nigeriaanse toestanden, dat genomineerd werd voor de Bob den Uyl prijs voor reisverhalen, beleefde al drie drukken. Het is nog steeds leverbaar.
Nigeria is voor mij Afrika in al zijn extremen: het volkrijkst (meer dan 135 miljoen mensen), het olierijkst (de twaalfde producent ter wereld), het crimineelst (Nigeriaanse misdaadorganisaties timmeren internationaal flink aan de weg), het ondernemendst (een Nigeriaan ziet overal handel), het creatiefst (uit vrijwel geen enkel Afrikaans land komen zoveel goede schrijvers en muzikanten). Toen Nigeriaanse toestanden in 2005 uitkwam was Nigeria volgens Transparency International ook het meest corrupte land van Afrika, inmiddels is het ingehaald door andere landen op het continent.
Ik heb heel veel Afrikaanse landen bezocht, maar Nigeria is een van mijn favorieten. Ik bewonder vooral het zelfvertrouwen van de Nigerianen. In veel Afrikaanse landen hebben mensen de neiging hun hand op te houden bij ontwikkelingswerkers, Nigerianen gaan uit van hun eigen kracht. Het is terecht om je zorgen te maken over de vele Nigeriaanse misdaadorganisaties, die onder meer actief zijn in de internationale drugsmokkel en internetfraude. Maar je kunt er ook op een positieve manier naar kijken. De criminelen tonen aan dat Nigerianen het vermogen hebben om zakelijk succesvol te zijn. Bovendien verplaatsen ze steeds vaker hun activiteiten naar legale bedrijfstakken, net zoals de Nederlanders 400 jaar geleden deden. Wij waren immers ook ooit een maffia-staat, die rijk werd door slavenhandel en opium schuiven.
De pers over Nigeriaanse toestanden:
“Zijn verhalen zijn verfrissend, zetten aan het denken”(de Volkskrant)
“Met aanstekelijk enthousiasme schrijft hij over de vitaliteit, het improvisatie-vermogen en de levenslust van al die kleurige mensen die hij ontmoet”(NRC Handelsblad)
“De liefde van de auteur voor het weinig mediagenieke Nigeria spat van de pagina’s, en hij lijkt er genoegen in te scheppen de bevooroordeelde Westerse lezer een lesje te leren. Van der Aa doet dat met geestdrift, humor en relativeringsvermogen.” (juryrapport Bob den Uyl Prijs 2006)
Fragment uit Nigeriaanse toestanden:
Een jongen zonder benen rijdt op zijn skateboard tussen het winkelpubliek. Overal staan kraampjes, in elkaar getimmerd van afvalhout. Een dikke vrouw geeft haar kind de borst terwijl ze tomaten afweegt. Het centrum van Lagos is een markt in de ruimste zin van het woord. Rondom de flats die hier oprijzen hebben duizenden mannen en vrouwen hun kraampjes neergezet. Nigerianen vergelijken downtown Lagos graag met Manhattan, en van een afstand zien de flats er inderdaad indrukwekkend uit. Maar van dichtbij maakt hun haveloze staat onmiddellijk duidelijk dat dit toch echt Afrika is. Behalve handelaren in kleding, schoenen en levensmiddelen houden ook vertegenwoordigers van overheidsinstanties hier kantoor. Een geboortecertificaat aanvragen? Een nieuw paspoort? Geen probleem. Je betaalt wat meer, maar het gaat stukken sneller dan via de officiële kanalen.
Ik wandel over de markt met Shola, een Nigeriaanse zakenvrouw van begin veertig. Shola, moeder van vier kinderen, importeert tweedehands auto’s uit Nederland. Regelmatig reist ze naar Amsterdam om auto’s op te kopen, die ze vervolgens laat inschepen. Shola is op zoek naar een marktkoopman die autopapieren regelt. ‘Iedereen in Nigeria maakt gebruik van deze tussenpersonen,’ vertelt ze. ‘Als ik naar het kantoor in de stad ga, word ik van het kastje naar de muur gestuurd. Ambtenaren die beweren mij te kunnen helpen, blijken zelfs na betaling van steekpenningen niet vooruit te branden. Deze man op de markt betaal ik ook, maar bij hem weet ik zeker dat het binnen een paar dagen geregeld is.’
Ik ken Shola via een vriendin in Nederland die soms met haar gaat stappen. Als ik naar Lagos ging, moest ik haar zeker bellen. Toen ik gisteren aankwam, heb ik dat meteen gedaan. ‘Corruptie heeft talloze voordelen,’ zegt Shola. ‘Bureaucratische procedures worden korter, ambtenaren spannen zich extra voor je in.’ Eigenlijk is het illegaal dat ambtenaren op de markt kantoor houden. Maar omdat bijna iedereen er baat bij heeft, treedt de overheid er niet tegen op. Ze moet hard lachen als ik opmerk dat de Nigeriaanse regering geregeld laat weten overheidsbedrijven te willen privatiseren om die beter te laten functioneren. ‘Bijna alle overheidsinstanties zijn in feite al geprivatiseerd,’ reageert ze. ‘Iedere ondernemende ambtenaar opent een kantoor op de markt. Meer privatisering dan dat is niet mogelijk.’ …..
Boek kopen? Stuur mij een e-mail
Gerbert van der Aa 