Het rapport van de Verenigde Naties over olievervuiling in Nigeria leidde vorige week tot voorspelbare reacties. ‘Het bewijs dat Shell een verschrikkelijke impact heeft gehad in Nigeria’, aldus Audrey Gaughran van Amnesty International in een persverklaring. De SP roept het kabinet op de Brits–Nederlandse oliemaatschappij ter verantwoording te roepen. Alsof de critici van Shell het rapport niet gelezen hebben. UNEP, de milieuafdeling van de VN, bracht de precieze vervuiling door oliewinning in een deel van Nigeria in kaart. De schuldvraag was in het onderzoek helemaal niet aan de orde. Wie die vraag toch wil stellen, moet concluderen dat Shell minder blaam treft dan de critici beweren.
Dat het milieu in Nigeria lijdt onder de oliewinning betwist niemand. Ook Shell niet. Bij operationele fouten lekken overal ter wereld jaarlijks tienduizenden vaten olie weg. Sommige oliemaatschappijen, zoals Shell, proberen de troep zo goed mogelijk op te ruimen. Andere bedrijven, vaak afkomstig uit niet-democratische landen als China en Rusland, gaan minder zuiver te werk. Zij hebben immers geen last van vrije media en politici die toezien op hun activiteiten. Meer nuchtere activisten zien daarom liever dat Shell in Afrika een olieveld exploiteert dan een duister bedrijf uit een dictatoriaal land.
Shell leidt in Nigeria, een van de tien grootste olie-exporteurs ter wereld, een joint venture die daar de helft van alle olie produceert. De winning wordt belemmerd door omvangrijke criminaliteit. Gewapende bendes hebben zich gespecialiseerd in het aftappen van olieleidingen. In de vele kreken van de Niger-delta, waar het grootste deel van de Nigeriaanse olievelden ligt, kunnen ze zich uitstekend verschuilen. De bandieten boren gaten in pijpleidingen en laden de olie over in kleine vrachtschepen. Shell zegt dagelijks zo’n 100.000 vaten olie kwijt te raken door diefstal. Dat is ongeveer tien procent van de totale productie.
Een gedeelte van de gestolen olie eindigt op de internationale markt. Een ander deel wordt ter plekke geraffineerd. Dat is tamelijk simpel. De Nigeriaanse olie is van zo’n goede kwaliteit dat je het alleen maar in een vat hoeft te gieten waaronder een vuur brandt. Op het moment dat de temperatuur 150 graden bereikt, destilleer je de vrijkomende damp en heb je benzine. Bij hogere temperaturen ontstaat zo onder meer kerosine en diesel. ‘In de Niger-delta zijn honderden van dit soort geïmproviseerde raffinaderijen,‘ zegt de Nigeriaanse activist Sunny Ofehe, die meewerkte aan meerdere televisiedocumentaires over oliebendes. Voor de vaak straatarme bevolking is handel in zelf geraffineerde benzine een welkome extra inkomstenbron.
Bij diefstal van olie en illegale raffinage gaat veel mis. Regelmatig zijn er ontploffingen, waardoor de afgelopen jaren al honderden mensen om het leven kwamen. Olie en afvalstoffen, zoals teer, komen op grote schaal in het milieu terecht. Het is onduidelijk hoe groot de vervuiling door deze illegale praktijken is, maar volgens Shell is gemiddeld driekwart van alle olielekkages in Nigeria het gevolg van sabotage en diefstal. In 2010 zouden zo meer dan 20.000 vaten in het milieu terecht zijn gekomen, tegenover ongeveer 5000 vaten door operationele fouten van Shell. Onafhankelijk onderzoek om deze cijfers te staven is niet beschikbaar.
Criminelen kunnen in veel gevallen ongestoord hun gang gaan. De Nigeriaanse overheid rolt regelmatig bendes op, maar volgens hardnekkige geruchten zijn hoge regeringsfunctionarissen nauw betroken bij oliediefstal. Een Wikileaks document onthulde eerder dit jaar dat Shell de vrouw van de voormalige Nigeriaanse president Umaru Yar’Adua ervan verdacht betrokken te zijn bij het illegaal aftappen van olieleidingen. In een ander incident bleek een tankschip vol gestolen olie, dat door de politie in beslag was genomen, een paar dagen later ineens op mysterieuze wijze verdwenen.
Westerse activisten roepen Shell op te vertrekken uit Nigeria. ‘Shell hoeft niet te opereren in risicogebieden’, schreef Geert Ritsema van Milieudefensie in NRC Handelsblad. ‘Door dat toch te doen, kiest Shell voor winst in plaats van veiligheid’. Wat Milieudefensie vergeet is dat de Nigerianen zelf er weinig mee opschieten als Shell stopt met oliewinnen in Nigeria. Een vertrek helpt hooguit om moralisten in Nederland en andere westerse landen een goed gevoel te geven. Concurrerende oliemaatschappijen uit andere landen staan te dringen om de plaats van Shell in te nemen. Het is niet uitgesloten dat de situatie voor de bevolking in de delta daardoor eerder slechter dan beter wordt.
In plaats van Shell aan te pakken, is het veel nuttiger om de Nigeriaanse regering onder druk te zetten. De leiders in de hoofdstad Abuja zijn immers de hoofdverantwoordelijken. Regeringsfunctionarissen zijn helaas vaak meer geïnteresseerd in het vullen van hun zakken, dan in beëindiging van milieuvervuiling. Shell is bereid om extra geld vrij te maken voor het opruimen van de troep, maar dat heeft weinig zin als de Nigeriaanse regering nauwelijks wat doet aan de oorzaken. Pas als Abuja oprechte initiatieven ontplooit om criminaliteit en corruptie aan te pakken, zal er echt wat veranderen voor de bevolking in de Niger-delta.
Het onderzoek:
Het VN-onderzoek naar olievervuiling vond plaats in Ogoni-land, waar slechts een deel van de Nigeriaanse olievelden ligt. Shell stelde 2 miljoen euro beschikbaar voor het onderzoek, dat in totaal bijna 7 miljoen euro kostte. VN-medewerkers namen 14 maanden lang bodem- en watermonsters en bekeken medische dossiers. De schade is enorm, aldus het rapport. In zeker tien dorpen is het drinkwater ernstig vervuild, in één geval was de concentratie benzeen 900 keer hoger dan de internationale norm. Shell ruimde zijn troep niet altijd even goed op. Om de milieuschade te herstellen is naar schatting meer dan 700 miljoen euro nodig.
1 reactie
Gerbert van der Aa 
Wat een leuk stukje zeg groetjes MIC